Filary Gor: system kast

Kasty na Gor i na Ziemi

To jest tekst autorstwa orji, który został napisany jakiś czas temu. W związku z tym, że na blogu są odniesienia do 3 filarów Gor, a jednym z nich są właśnie kasty - wydaje się ważne domknięcie cyklu tym właśnie tekstem. 

Nazwa „kasty” może być trochę myląca. Słownik Języka Polskiego odsyła nad bowiem do dwóch znaczeń: grup społecznych w Indiach oraz grup wyróżniających się bogactwem, przywilejami lub specjalnością zawodową. Żadne z tych dwóch znaczeń nie oddaje do końca znaczenia „kasta” użytego w kronikach Normana, chociaż to drugie znaczenie jest temu duże bliższe. Kasty na Gor to  grupy połączone wykonywanym zawodem, powiązaną z tym etyką i kodeksem postępowania. Kasta określa to kim jesteś (co nie odbiega znaczenie od tego jak często i my definiujemy kogoś przez pryzmat wykonywanego zawodu) i jest wyznacznikiem miejsca w hierarchii społecznej. Najlepiej widać to w podziale na kasty wyższe i kasty niższe. Należy dodać, że istnieją trzy podstawowe kategorie, które istnieją poza systemem kastowym: królowie-kapłani (Priest-Kings), banici i niewolnicy. Również należy zauważyć, że nie wszystkie kultury na Gor są oparte na systemie kast, aczkolwiek cywilizowana część jest (w mało licznych plemionach ten koncept nie miał zastosowania ze względów praktycznych). Podobnie w Gorean Lifestyle nie każdy musi się więc z systemem kast identyfikować i większość tego nie robi.

Kasty wyższe są bardzo wyraźnie określone i są to (wg hierarchii): kasta Initiates (wtajemniczonych - kapłanów), Scribes (skrybów), Builders (budowniczych), Physicians (lekarzy) i Warriors (wojwników). Każda kasta ma przypisany dla siebie swój kolor, w przypadku kast wyższych są to kolory odpowiednio: biały, niebieski, żółty, zielony i czerwony. Kolory te są często wykorzystywane m.in. jako elementy lub kolor ubrań.

Co ciekawe, w ramach kast mogą istnieć dodatkowe podziały np. w skład kasty Skrybów wchodzą prawnicy, naukowcy, nauczyciele czy księgowi etc. 

Many castes, incidentally, have branches and divisions. Lawyers and Scholars, for example, and Record Keepers, Teachers, Clerks, Historians and Accountants are all Scribes.

Assassin of Gor, s. 209.

Wiele kast ma celowe oddziały i podziały. Na przykład prawnicy i uczeni oraz archiwiści, nauczyciele, urzędnicy, historycy i księgowi są wszyscy Skrybami. 

Wszystkie inne kasty to kasty niższe, dla przykładu: zabójcy, piekarze, drwale, kupcy, hodowcy kóz, muzycy, chłopi, poeci i różnego typu rzemieślnicy. Za najniższą kastę uważana jest kasta chłopów. Mimo to zasadniczo przynależność do niższych kast nie jest uważana za coś, czego należałoby się wstydzić. Dwie najważniejsze rzeczy odróżniają kasty wyższe i niższe: dostęp do wiedzy i dostęp do władzy. I to w zasadzie najciekawsze zagadnienie jeżeli chodzi o kasty. Dostęp do wiedzy łączy się z tzw. Podwójną Wiedzą na Gor (a w zasadzie Potrójną).

I was also instructed in the Double Knowledge-that is, I was instructed in what the people, on the whole, believed, and then I was instructed in what the intellectuals were expected to know. Sometimes there was a surprising discrepancy between the two. For example, the population as a whole, the castes below the High Castes, were encouraged to believe that their world was a broad, flat disk. Perhaps this was to discourage them from exploration or to develop in them a habit of relying on commonsense prejudices-something of a social control device. (…) I would guess that there is a Third Knowledge, that reserved to the Priest-Kings.

Tarnsman of Gor

Poinstruowano mnie również w zakresie podwójnej wiedzy, to znaczy, poinstruowano mnie, w co ludzie w ogóle wierzą, a następnie poinstruowano mnie, co powinni wiedzieć intelektualiści. Czasami występowała zaskakująca rozbieżność między nimi. Na przykład ludność jako całość, kasty poniżej wyższych kast, byli zachęcani do wiary, że ich świat jest szerokim, płaskim dyskiem. Być może miało to zniechęcić ich do eksploracji lub rozwinąć w nich nawyk polegania na zdroworozsądkowych uprzedzeniach - coś w rodzaju narzędzia kontroli społecznej. (…) Przypuszczam, że istnieje Trzecia Wiedza, zarezerwowana dla Kapłanów-Królów.

            Ograniczenia w dostępie do wiedzy dla kast niższych, jak dobrze zauważa bohater Tarl Cabot, może być narzędziem kontroli społecznej. Było to też powiązane z faktem, że o ile kasty wyższe – bazowały na wiedzy sprawdzalnej, naukowej, o tyle kasty niższe – raczej na wiedzy potocznej, pełnej przesądów i wiary w zabobony (jak np. wiarę w magiczne właściwości imion, stąd osoby z niższych kast miały imiona prawdziwe okryte tajemnicą i imiona używane na co dzień, co było zupełnie obcym zwyczajem w kastach wyższych).

Dodatkowo kasty wyższe miały prawa wyborcze czynne i bierne. Takich praw nie posiadały kasty niższe. Co ciekawe… również kobiety Wolne posiadały prawa wyborcze i mogły być wybierane na różne stanowiska zarządcze i związane z władzą.

"How is leadership determined in these cities?" I asked. "Rulers," he said, "are chosen from any High Caste."

"High Caste?" I asked.

"Yes, of course," was his answer. "In fact, in the First Knowledge, there is a story told to the young in their public nurseries, that if a man from Lower Caste should come to rule in a city, the city would come to ruin."

Tarnsman of Gor

„W jaki sposób określane jest przywództwo w tych miastach?” Zapytałam. „Władcy” - powiedział - „są wybierani z dowolnej wysokiej kasty”.

"Wysokiej kasty?" zapytałem.

„Tak, oczywiście” brzmiała jego odpowiedź. „W rzeczywistości, w Pierwszej Wiedzy jest opowieść opowiadana dzieciom w ich publicznych szkołach, że gdyby jakiś człowiek z niższej kasty zaczął rządzić w mieście, miasto popadłoby w ruinę”.

            Wejście do kasty było z zasady dziedziczne. Dzieci przyjmowały kastę ojca, mogły jednak po osiągnięciu pełnoletniości zmienić kastę. Była więc pewna elastyczność struktury umożliwiająca osobom zdolnym i ambitnym zmianę miejsca w strukturze społecznej. Oczywiście jednak – podobnie jak w rzeczywistości – było to trudne i związane z brakiem „równości szans” . Wielopokoleniowość bywała naturalnym wyborem. Wyjątkiem była na przykład kasta Initaties (wtajemniczonych – która w zasadzie mogła by zostać porównana do kapłanów określonego kultu religijnego), do której nie wchodziło przez urodzenie z tego względu, że Initaties ślubowali celibat i nie mogli nawet dotykać kobiet. Zmiana kasty była także możliwe w przypadku związku Wolnych. Kobieta mogła zachować swoją kastę lub wejść do kasty swojego Partnera. Niestety działało to tylko w jedną stronę, mężczyzna nie mógł dołączyć do kasty kobiety.

"The caste structure," said my father patiently, with perhaps the trace of a smile on his face, "is relatively immobile, but not frozen, and depends on more than birth. For example, if a child in his schooling shows that he can raise caste, as the expression is, he is permitted to do so. But, similarly, if a child does not show the aptitude expected of his caste, whether it be, say, that of physician or warrior, he is lowered in caste."

Tarnsman of Gor

„Struktura kastowa,” powiedział cierpliwie mój ojciec, z lekkim uśmiechem na twarzy „jest stosunkowo nieruchoma, ale nie zamrożona i zależy od czegoś więcej niż narodziny. Na przykład, jeśli dziecko w trakcie nauki pokazuje, że może wejść do wyższej kasty, może to zrobić. Ale podobnie, jeśli dziecko nie wykazuje zdolności oczekiwanych od jego kasty, powiedzmy, lekarza czy wojownika, przechodzi do niższej kasty.

            Kasty miały określone kodeksy i zasady, którymi się kierowano. W powieściach jedne z kast opisane są dokładniej od innych. Już w pierwszym tomie sporo można dowiedzieć się np. o kaście Wojowników. Przykładem zastosowania Kodeksu może być tzw. zasada dot. „brata miecza” lub oddanie urzędu Ubara po zażegnaniu kryzysu.

In times of crisis, a war chief, or Ubar, is named, who rules without check and by decree until, in his judgment, the crisis is passed."

"In his judgment?" I asked skeptically.

"Normally the office is surrendered after the passing of the crisis," said my father. "It is part of the Warrior's Code."

Tarnsman of Gor

W czasach kryzysu rządzi wódź wojenny lub Ubar, który rządzi bez kontroli i na mocy dekretu, dopóki, jego zdaniem, kryzys nie minie.

- Jego zdaniem? Spytałem sceptycznie.

- Zazwyczaj urząd jest oddawany po przejściu kryzysu - powiedział mój ojciec. - To część Kodeksu Wojownika.

“Will you keep the Code of the Warrior?" asked my father.

"Yes," I said, "I will keep the Code."

"What is your Home Stone?" asked my father.

Sensing what was wanted, I replied, "My Home Stone is the Home Stone of Ko-ro-ba."

"Is it to that city that you pledge your life, your honor, and your sword?" asked my father.

"Yes," I said.

"Then," said my father, placing his hands solemnly on my shoulders, "in virtue of my authority as Administrator of this City and in the presence of the Council of High Castes, I declare you to be a Warrior of Ko-ro-ba."

Tarnsman of Gor, Page 63

„Czy będziesz przestrzegać Kodeksu Wojownika?” zapytał mój ojciec.

„Tak”, powiedziałem, „będę przestrzegać Kodeksu”.

„Jaki jest Twój Home Stone?” zapytał mój ojciec.

Wyczuwając, czego chcę, odpowiedziałem: „Mój Home Stone to Home Stone miasta Kor-ro-ba”.

"Czy temu miastu przyrzekasz swoje życie, honor i miecz?" zapytał mój ojciec.

"Tak" odpowiedziałem.

„W takim razie”, powiedział mój ojciec, uroczyście kładąc ręce na moich ramionach, „z racji mojego autorytetu jako Administratora tego Miasta i w obecności Rady Wysokich Kast, ogłaszam cię Wojownikiem Ko-ro- ba."

     Kodeks kast przypomina kwestie różnych regulacji i etyk zawodowych, które występują także w naszej rzeczywistości. Weźmy na przykład naukowców, lekarzy czy prawników  – wejście do tej „kasty” związane jest z określonym rytuałem i złożeniem przysięgi, zakłada się określone szaty, występują określone pozycje, rangi, etyka zawodowa, jest również możliwość „wydalenia” z kasty. Patrząc z tej perspektywy – czy świat Gor naprawdę jest tak odległy?

    System kast to jeden z filarów Gor, obok Home Stone i niewolnictwa. Patrząc jednak z perspektywy Gorean Lifestyle jest to jednak element najmniej wykorzystywany i uważany raczej za fragment „role play”, który trudno przenieść do rzeczywistości. W praktyce część osób wykorzystuje np. motta lub symbolikę kolorów, jeśli ich zawód można „skojarzyć” z określoną kastą. Najczęściej dot. to Skrybów lub Wojowników. Nie jest to jednak konieczny element. Dużo częściej przyjmuje się "filozoficzne" znaczenie kast i wartości z niego wynikające tj. honor, etyka i to wszystko co składa się na etos Gorean.